İlk kez evcil halkası olan bir Yeşil papağan bireyi görüntülendi

İstanbul'da 2020 yılı Nisan ayında bir Yeşil papağan bireyi doğa fotoğrafçısı Nükhet Barlas tarafından sol ayağında iki halka ile görüntülendi. Bu halkalardan ince olanın yurt dışında yetiştirildiği üretim çiftliği tarafından, lacivert renkli olanın ise yurt içindeki ithalatçı firma tarafından takılmış olduğu düşünülmektedir. Yabani kuşlarda olduğu evcil kuşlar için de gibi bir halkalama sistemi mevcuttur. Bu bireyin halkasında 006 kodlu kimliği görünmekte ancak yıl ve üretici kodu gözlenememiştir. Bu fotoğraf papağanların kafes kaçkını olarak insan etkisi ile Türkiye doğasında görüldüğünün bir kanııtı niteliğindedir.

                         Evcil halkası olan bir Yeşil papağan bireyi ©Nükhet Barlas

Egzotik papağanlar Türkiye'nin doğal türü değildir, kasıtlı ya da kazara doğaya bırakılmalarını önlemek için halkı bilinçlendirmek ve yabancı türler hakkında farkındalığı arttırmak gereklidir.

Şeftali yüzlü cennet papağanı

 

Yeni kafes kaçkını papağan türümüz Afrika'ya özgü Şeftali yüzlü cennet papağanı (Agapornis roseicollis). Volkan Özkan Antalya, Geyikbayırı'nda görüntüledi. İtalya ve İngiltere'de de doğada kafes kaçkını olarak gözlenmiş. Şeftali yüzlü cennet papağanı Türkiye'nin hayvan ticareti ile en çok ithal ettiği 20 papağan türü arasında ve Dünya popülasyonu azalıyor.

https://twitter.com/PapaganSay/status/1278597589663977474

Dişi Lord Derby Papağanı

Fotoğraf: Kübra Çolak, İstanbul

Dişi bir Lord Derby papağanı (Psittacula derbiana) da ilk kez kafes kaçkını olarak İstanbul’da Kübra Çolak tarafından gözlendi. Hindistan ve Tibet’te doğal yayılış gösteren türün, ağaç kesimi ve hayvan ticareti nedeniyle küresel ölçekte nesli tehlike altına girmeye yaklaşmış durumda. CITES verilerine göre, bu türün Türkiye’de doğadan toplanmamış ve birkaç nesildir kafeslerde yetişmiş bireyleri hayvan ticareti ile satın alınıyor.

Türkiye Papağan Sayımları Twitter Hesabı

Son zamanlarda papağan gözlemleri ile ilgili olarak gönüllüler tarafından oldukça fazla sayıda twitter linki gönderildiği için papağan sayımları için bir hesap açıldı. 

Bu sayfada proje ve papağanlar hakkında bilgi verilmekte ve gönüllülerin gözlem formunu doldurması teşvik edilmektedir.

https://twitter.com/PapaganSay 

Erikbaş papağanı (Psittacula cyanocephala)

Türkiye'de gözlenmiş olan kafes kaçkını papağanlar arasında en dikkat çekici olan tür Erikbaş papağanı'dır. Türkiye'de İstanbul ve Ankara'da gözlenmiştir. Genel morfolojisi yeşil papağan ve İskender papağanına benzeyen bu türü ayırt etmek için daha fazla dikkat ve gözlem bilgisi gerekmektedir.

Fotoğraf: Doruk Taylan, Tür: Erikbaş Papağan, Yer: Ankara

Fotoğraf: Doruk Taylan, Tür: Erikbaş Papağan, Yer: Ankara

5000 Papağan Aramızda

Vatandaş Bilimi: Türkiye Papağan Sayımları

Bazen Ayasofya’nın ulu çınarlarında, bazen Milli Saraylar’ın manolyalarında. Papağanlar kentlerdeki alanlarını günden güne genişletiyor. Vatandaşların gönüllü katkılarıyla yürütülen Türkiye Papağan Sayımları sonucuna göre, şehirlere yayılmış 5 binden fazla papağanımız var. Sevimli görüntüleriyle gönül çelseler de yerli türlere etkileri yakından izlenmeli. 

Gönüllü vatandaşların bilimsel çalışmalara katkı sağlaması dünyada “vatandaş bilimi” olarak adlandırılıyor. Türkiye’nin çeşitli şehirlerinden vatandaşlar da günlük rutinlerinde gördükleri papağanlara dair  gözlemleri paylaşarak Türkiye Papağan Sayımları’na katkıda  bulunuyor. Siz de bu çalışmaya katkı vermek isterseniz, yapmanız gerekenler şunlar:

Türkiye’de doğada görülen papağanlar hakkında bilgi sahibi olmak için öncelikle http://trpapagansayimlari.blogspot.com/ sayfasını ziyaret edin. Türkiye’de doğada papağan görürseniz ve kısıtlı vaktiniz varsa; esraper@yahoo.com’a bildirimde bulunabilirsiniz.

Papağanlar hakkında detaylı bilgi vermek için ise bu gözlem formunu doldurun: tinyurl.com/zl6k34d

Vatandaşların gönderdiği fotoğraf ve videolar, yukarıdaki blogda ilgili kişilerin isimleri ile yayınlanıyor. Sayımlara katılan gözlemcilerin adları da burada listeleniyor.

Kaynak: Per, 2020, 5000, Panorama - Vatandaş Bilimi: 5000 Papağan Aramızda, Atlas Mart 2020, sf: 26 - 28.

https://websitem.gazi.edu.tr/site/esraper/files

Afrika Gri Papağanı

Jako olarak da bilinen Afrika gri papağanı, doğal olarak Orta ve bazı Batı Afrika ülkelerinde (Kongo, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Orta Afrika Cumhuriyeti, Gana, Gabon, Kamerun vb.) yaşayan bir papağan türüdür. Kanat açıklıkları 46-52 cm, boyları 33, ağırlıkları 407 gr kadar olur. Vücutlarında gri renk hakimdir. Kuyrukları kırmızı ya da bordo renkte olur. Doğada 22 yıl kadar yaşayan gri papağanlar, insan bakımı altında 50-60 yıl kadar yaşayabilirler.

Kaynak: Gözcelioğlu, B. Bilim ve Teknik, Doğa Fauna: Afrika Gri Papağanı, Şubat 2019, sf: 74-75.

https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/system/files/2019_subat_615_bilim_ve_teknik_subat_74.pdf

İnternet temelli araçların egzotik papağanların izlenmesine katkısı

Türkiye’de 40 yılı aşkın süredir doğada papağanlar görülmektedir. Özellikle büyük şehirlerdeki kent merkezlerinde görülen papağanlar son yıllarda herkesin dikkatini çekmeye başlamıştır. Anadolu ve Trakya’ya özgü olmayan bu türlerin Türkiye’deki durumu bilinmediği için izlenmesi gereklilik arz etmektedir. Bu nedenle, 2016 yılında internet temelli bir Vatandaş Bilimi çalışması olan Türkiye Papağan Sayımlarına başlanmıştır. Bu çalışmada Google tarafından sağlanmış olan tasarım ve teknoloji araçlarından yararlanılmıştır. Gözlemcilerin veri girişini yapması için bir form oluşturulmuştur. Hata payını azaltıcı ve tür tanımlamayı kolaylaştırıcı araçlar ile veri yönetim sistemi geliştirilmiştir. Farklı görselleştirme tekniklerinden yararlanılmıştır. Üç yılda 29 ilden 1.068 gözlemcinin katılımıyla toplam 11 papağan türü tespit edilmiştir. Vatandaşların gözlem kayıtlarına göre egzotik papağanların popülasyonları kentsel alanlar ile sınırlanmıştır. Papağanların yayılış alanını tarım arazilerine doğru genişletmesi istenmeyen bir durumdur. Papağanların bu durumu hakkında daha fazla bilgi edinmek için ülke genelinde geniş bir halk desteğine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle bu izleme çalışması gelecek yıllarda daha da geliştirilerek devam edecektir. Gelecekte Türkiye’de internet temelli vatandaş bilimi çalışmaları daha da yaygınlaşacak ve disiplinler arası ve disiplinler ötesi çalışmalar ön plana çıkacaktır.

Papağan Sayımları’nda veri onay sistemi

Farklı papağan türleri gözlemiş olan vatandaşlar için diğer tür seçeneği eklenmiştir. Farklı türden papağan kayıtları için gözlemciler ile iletişime geçilmiştir. Bu gözlemciler e-posta ile bildirimde bulunarak gözlemlerinin detayını paylaşmıştır. Gözlemlerin güvenilirliğini arttırmak için bütün kayıtların fotoğraf ve videolar ile desteklenmesi istenmiştir. Görsel kanıtlar ile desteklenmeyen gözlemler muhtemel, görsel kanıtlar ile desteklenen gözlemler kesin kayıt olarak kabul edilmiştir. Gözlem güvenilirliğinde gözlemcinin kuş gözlem bilgi düzeyi de değerlendirilmiştir. 

Yeşil ve İskender papağanı arasındaki morfolojik benzerlikler olması nedeni ile kuş gözlemciliğine yeni başlayan gözlemciler ve vatandaşlar tarafından yanlış teşhis edilebilmektedir. Vatandaşların gözlem deneyimi ve dikkati arttıkça daha doğru tür teşhisi yapmaktadırlar. Bu bağlamda kafes kaçkını olarak görülen türler arasından en dikkat çekici olan Erikbaş papağan (Psittacula cyanocephala)’dır. Genel morfolojisi Yeşil papağan ve İskender papağana benzeyen bu türü ayırt etmek için daha fazla dikkat ve gözlem bilgisi gerekmektedir. Ancak birey yakından görüldüğünde kafa, gaga, göz, omuz, kuyruk rengi, kuyruk şekli ve diğer ayırt edici özellikleri fark edilebilmektedir. 

Türkiye’de doğada gözlenmiş olan Psittacula cinsine ait papağan türleri: a) Yeşil papağan (Fotoğraf: Hasan Ulusoy), b) İskender papağanı (Fotoğraf: Uğur Kırkıncı), c) Erikbaş papağan (Fotoğraf: Doruk Taylan)

Projenin üç yıllık süreçteki gelişimi kronolojik olarak ifade edilmiştir

Türkiye’de papağanların tarım arazilerine doğru yayılış alanını genişletmesi istenmeyen bir durumdur. Böyle bir durumda bu türlerin yönetilmesi gereklidir. Bu bilgiye ulaşabilmek için geniş bir halk desteğine ve ulusal ölçekli araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Türkiye’de iki’si üreyen popülasyonlar kurmuş, dokuz’u kafes kaçkını olarak görülmüş toplam 11 papağan türü gözlenmiştir. Vatandaşların katkısı ile egzotik papağanların Türkiye dağılımı, ekolojik, ekonomik ve sosyal etkileri hakkında bir veri tabanı kurulmuştur. Tür dağılımları ve güncel etkilerinin gelecekteki değişimini değerlendirmede vatandaşların katkısı oldukça önemli olacaktır. Gözlemcilerin bilgi düzeyi, kapasitesi, farkındalığı ve dikkati arttıkça papağanlar ile ilgili çok farklı gözlemler kayıt edilebilecektir. Bu nedenle bu izleme çalışması internet temelli yeni yaklaşım ve teknikler geliştirilerek gelecek yıllarda da devam edecektir. 

Teşekkürler:

Papağan sayımları için gözlem formunu dolduran, e-posta ile gözlemlerini ve fotoğraflarını paylaşan vatandaşlara (http://trpapagansayimlari.blogspot.com/search/label/G%C3%B6zlemciler), makalede yer alan papağan fotoğraflarını gönderen Hasan Ulusoy, Uğur Kırkıncı ve Doruk Taylan’a teşekkür ederim.

Daha detaylı bilgi için kaynak:

 https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/904557

Per, E., 2019. İnternet temelli araçların egzotik papağanların izlenmesine katkısı. Turkish Journal of Forestry, 20(4): 466-473. DOI: 10.18182/tjf.603520